Δευτέρα 12 Νοεμβρίου 2007

Οι ποιητές και τα πυρηνικά όπλα. - Ναπολέων Λαπαθιώτης

Ένα φεγγάρι πράσινο , μεγάλο,
που λάμπει μες τη νύχτα - τίποτ’ άλλο

μία φωνή γρικιέται μες στο σάλο
και που σε λίγο παύει - τίποτ’ άλλο

Πέρα μακριά κάποιο στερνό σινιάλο
του βαποριού που φεύγει - τίποτ’ άλλο

Και μόνο εν’ παράπονο μεγάλο
στα βάθη του μυαλού μου – τίποτ’ άλλο


Με αφορμή μια γόνιμη διαφωνία σε φιλικό μπλογκ σχετικά με τη σπουδαιότητα του πρόσφατα εκλιπόντα Ν. Μέιλερ μου ήρθε στο μυαλό η περίπτωση του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη.
Ο Λαπαθιώτης γεννήθηκε το 1881 και αυτοκτόνησε το 1944, βουτηγμένος μέχρι το λαιμό στα χρέη, στα ναρκωτικά και στη μοναξιά. Ανήκει στη γενιά του ΄20, ομότεχνος των Καρυωτάκη και Πολυδούρη (που μάλλον δεν είχε συναντήσει) σε εκείνη τη κατηγορία ποιητών που η αχαλίνωτη επέλαση της γενιάς του 30 μοιραία τους κατατάσσει ως «ελάσσονες». Όμως τί ακριβώς σημαίνει ελάσσων ποιητής; Δεν είναι σχήμα οξύμωρο; Ποιος είναι «ποιητής»; Αυτός που γράφει ποίηση ή αυτός που ζει ποιητικά; Για να χαρακτηριστεί κάποιος ποιητής αρκεί να γράψει ένα ποίημα; Ο Λαπαθιώτης όσο ζούσε είχε εκδώσει μία μόνο ποιητική συλλογή (η αυτοκτονία διέκοψε τη 2η). Πόσο ελάσσων ήταν η τρικυμισμένη του ψυχή και πόσο ελάσσων η αγωνία, ο σπαραγμός και η μελαγχολία που τόσο προφητικά ποιεί στο πιο πάνω «Νυχτερινό» και που τον οδήγησαν στη τραγική λύτρωση; Και πόσο δίκαια αναρωτιέται ο σεφερικός στίχος: « τι είναι Θεός, τί μη Θεός και τι τ’ανάμεσό τους;»
Συμφωνώ. Άλλοι ποιητές μας αγγίζουν κι άλλοι όχι. Άλλοι μιλούν στη ψυχή μας στη γλώσσα της κι άλλοι όχι. Αλλά όλοι κάτι έχουν να πουν. Όλους κάπως, έστω διαισθητικά, τους αντιλαμβανόμαστε. Και πίσω από το μελάνι που στεγνώνει φωλιάζει πάντα μια βασανισμένη ύπαρξη. Γι αυτό ακριβώς η διάκριση ανάμεσα σε ελάσσονες και μείζονες ποιητές μου θυμίζει τα πυρηνικά όπλα: Λίγη σημασία έχει αν μια βόμβα υδρογόνου είναι δέκα φορές πιο ισχυρή από μια πυρηνική...

11 σχόλια:

Roadartist είπε...

Λατρεύω την ποίηση. Έχεις δίκιο.
Όλοι κάτι έχουν να μας πουν. Προσωπικά απο όσους έχω διαβάσει, υπερλατρεύω κ ξεχωρίζω τον Ελύτη.

Ανώνυμος είπε...

Γεια σου Τακη(απο το ελκυστακι)χαχαχα!...
να 'ξερα που ταξιδευεις παλι;!

Στο ειπα οτι σε παω πολυ σκατο..

Αντε Χριστοδουλο(σας παω!!!)
θα με καταντησεις
με αυτες τις αναρτησεις..

Και ετσι το σκαρωσα παλι
το ποιηματακι
η Μειζουσα.

Που τις χωρας τοσες ωραιες σκεψεις παραξενος εσυ ανθρωπος..?

serifaki είπε...

Βρισκω αστοχο τον παραλληλισμο των πυρηνικων οπλων με την ποιηση και τους ποιητες..προφανως και εχει σημασια το γεγονος οτι η βομβα υδρογονου ειναι πιο δυνατη απο τη συμβατικη πυρηνικη, η μια καταστρεφει μια χωρα ή αλλη μια πολη...αλλά το ποιος ποιητης μιλαει στην ψυχη σου και στο μυαλο σου καλυτερα αυτο δεν εχει να κανει με το ποσο διακκεκριμενος, γνωστος ή βραβευμένος ειναι ο ποιητης και σε αυτο συμφωνω μαζι σου αν αυτο ισχυριζεσαι στο ποστ σου...
Σχολιο τελευταιο :)...δεν νομιζω οτι πρεπει κατ' αναγκη να συνδεεται το βιωμα του ποιητη με τους στιχους του, θελω να πω οτι δεν ειναι ολες οι βασανισμες αμφιφυλες ή ομοφυλοφιλες ψυχες που σκαρωνουν δυο στιχους ποιητες...
Προσωπικα λατρευω τον Λαπαθιωτη...μαλλον απο διαστροφη...:))
οσο για τους στιχους του που παραθετεις τυγχανουν και ομορφα τραγουδισμενοι...

Ιάκωβος είπε...

Για την ποίηση έχει διαφορά. αλλά και πάλι είναι υποκειμενικό.. Φιλικά

Παράξενος Ελκυστής είπε...

@roadartist: Ενοείται πως ο Ελύτης είναι ο αγαπημένος όλων μας. (για μένα και πολλοί άλλοι) Πάντως για έναν καλλιτέχνη του δρόμου όπως εσύ εγώ συστείνω Ρεμπώ ή Πεσόα.


@Ysatis: Βρε καλώς την! Δυστυχώς κάθε άλλο παρά ταξίσευα σήμερα. Δούλευα πάνω από 15 ώρες. Πριν λίγο ηρέμησα. Θα περάσω να τα πούμε
.

@σεριφάκι: Συγχωρέστε με αλλά διαφωνώ με τον τρόπο σκέψης σας. Έχετε την κλασσική δυτικοευρωπαϊκή, ντετερμινιστική αντίληψη των πραγμάτων, όπου όλα μετριώνται και ζυγίζονται. Για μένα μια μόνο ανθρώπινη απώλεια αρκεί. Δεν βρίσκω καμία διαφορά είτε σκοτωθεί ένας, είτε χιλιάδες. Κι αυτό εννοώ στο ποστ. Αρκεί ένας μόνο αναγνωστης να φλέγεται.
Συμφωνώ ότι δεν είναι όλες οι βασανισμένες ψυχές ποιητές. Αν προσέξατε καλά δεν λέω αυτό. Λέω ότι όλοι οι ποιητές κρύβουν μια βασανισμένη ύπαρξη. Δεν ισχύει όμως το αντίστροφο. Αλλά δυστυχώς για τον νεοέλληνα θεωρείται ποιητής αυτός που απαγγέλει στίχους για τη διαφήμηση του Τζάμπο.
Ναι, το έχω ακούσει το τραγούδι. Απ' το Νταλάρα, μου διαφεύγει - είμαι απαράδεκτος- ο συνθέτης. Δεν μου αρέσει όμως γιατί έχει κάτι άσχετα μπουζούκια και αν θυμάμαι καλά γρήγορο ρυθμό που δεν ταιριάζει με το διάχυτο μελαγχολικό ύφος. Αν το είχα ακούσει παλαιότερα δεν θα δεχόμουν την επίμονη απαίτηση ενός φίλου να το μελοποιήσω. Αν καταφερω και μάθω πως δουλεύει το Gcast θα το αναρτήσω και θα μου πείτε τη γνώμη σας.
ΥΓ: Αλήθεια, το μπλογκ σας δεν δουλεύει; Το μόνο δηλαδή που μπορούμε να καταλάβουμε για σας είναι η αγάπη σας για τη Σέριφο; Που την ασπάζομαι χωρίς συζήτηση. Η Σέριφος είναι το 2ο πιο αγαπημένο μου νησί. 1ο by far η Αμοργός.

Παράξενος Ελκυστής είπε...

Καλησπέρα Ιάκωβε! Καλώς μας ήρθες με τη δύναμη και την ορμή των 18 σου χρόνων! Τι έχει διαφορά για την ποίηση;

serifaki είπε...

Το οτι η απωλεια εστω και ενός είναι απώλεια είναι μάλλον δεδόμενο...αλλά όταν τα μεγέθη είναι αυτά που αναφέρεις δεν μετράω το ποσοι χανονται αλλά το πόσοι μπορούν να σωθουν και δεν με ενοχλεί ο χαρακτηρισμός ντετερμινιστικο δυτικοευρωπαικο ή οτιδηποτε άλλο...

Οχι, ενας που γραφει στιχους και αγγιζουν εναν αναγνώστη δεν αρκεί για να ειναι ποιητης..καθε ερωτευμένος με αυτη τη λογική θα ήταν ενας ποιητης!

Οι στιχοι εχουν μελοποιηθεί δυο φορες. Η εκδοχή του Νταλάρα (μ' αρεσει περισσότερο, ειναι αργόσυρτη μελαγχολικη μελωδία, σαν να εχει χωρεσει η νύχτα όλου του κοσμου μεσα) είναι από τον Νικο Καρανικόλα.
Το έχει μελοποιηση και ο Γιάννης Σπανός για λογαριασμό της Καιτης Χωματα.
Μακάρι να ακούσουμε και την δική σου εκδοχή!

Υ.Γ1. Ο Λαπαθιωτης γεννήθηκε 31 Οκτωμβριου 1888 και γνωριζε τον Καβαφη, με την ποιηση και την προσωπικότητα του οποίου ασχοληθηκε ιδιαίτερα. Μαλιστα λιγο πριν ο Καβαφης πεθάνει, όντας αρρωστος ο Λαπαθιώτης τον επισκέφτηκε στο σπίτι του στην Αλεξάνδρεια.

Υ.Γ2.Και οταν εγραψα οτι μ΄αρεσει απο διαστροφή ειχα στο μυαλό μου ταυτοχρονα το Ερωτικο του και αυτους τους στιχους :))))..

Τα πουλακια τα καημένα

Κρύο βαρύ, χειμώνας ὄξω,
τρέμουν οἱ φωτιὲς στὰ τζάκια,
τώρα ποιὸς τὰ συλλογιέται
τὰ καημένα τὰ πουλάκια!

Τὰ πουλάκια εἶναι στὰ δένδρα,
τὰ πουλάκια εἶναι στὰ δάση,
τὰ πουλάκια θὰ τὰ πάρει
ὁ βοριᾶς ποὺ θὰ περάσει

thegypsy είπε...

Γεια σου Παραξενε Ελκυστή, για μένα ποιητής δεν είναι αυτός που μπορεί να σκαρώσει στιχάκια για κάτι που βιώνει. Αυτό λίγο πολύ μπορούμε να το κάνουμε όλοι και νομίζω δεν υπάρχουν άνθρωποι που να μην έχουν γράψει έστω και μία φορά. Προσωπική μου άποψη είναι ότι η ποίηση βρίσκεται στην καρδιά των ποιητών. Άνθρωποι "ευαίσθητοι", όχι με την έννοια που χρησιμοποιείται συχνά(δλδ κάποιος που κλαίει εύκολα κλπ) αλλά άνθρωποι που οι "κεραίες" του πιάνουν πράγματα που οι υπόλοιποι δεν μπορούν και που τα εκφράζουν για να λυτρωθούν...
Όπως είχε πει και ο Καβάφης "Εις σε προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως,
που κάπως ξέρεις από φάρμακα".
Κάπως έτσι, τα βλέπω κι εγώ τα πράγματα. Μια ανάγκη είναι η ποίηση για να λυτρωθεί η καρδιά των πραγματικών ποιητών, ακόμα κι αν δεν ζητούν μια θέση στων ιδεών τον κόσμο...

Παράξενος Ελκυστής είπε...

@serifaki:Νομίζω πως κατά βάση συμφωνούμε. Συμφωνώ πχ ότι η ποίηση είναι κάτι παραπάνω από στιχάκια για ερωτευμένους.
Και σε καμία περίπτωση δεν ήθελα να σας ενοχλήσω ή προσβάλω λέγοντας σας πως έχετε δυτικοευρωπαϊκή ορθολογική αντίληψη. Προς Θεού! Κάθε άποψη σεβαστή και καλοδεχούμενη.

Παράξενος Ελκυστής είπε...

@THE GIPSY
Συμφωνώ απόλύτως.H ποίηση είναι πρωτίστως λύτρωση. Και προφανώς άλλο ποιητής κι άλλο στιχοπλόκος ή στιχουργός. Πάντως υπάρχουν πολλοί στιχουργοί που αγγίζουν με τη δουλειά τους την ποίηση.
Θα περάσω μια μέρα επίσκεψη παρά το βροχερό καιρό που κάνει στη χώρα σου.

ξανθίππη είπε...

Καλησπέρα, όμορφα παράξενε blogger... Είπα, έστω κι αργά, να ανταποδώσω την επισκέψη. Όμορφα είσαι εδώ και πέφτω και σε ενδιαφέρουσα συζήτηση. Θα έλεγα ψέματα αν ισχυριζόμουν ότι γνωρίζω καλά την ποίηση του Λαπαθιώτη, αλλά ότι έχω διαβάσει είναι εξαίρετο...

Πάνω στην ερώτηση που τέθηκε νωρίτερα, τι είναι ποίηση και τι όχι,έχω να καταθέσω τη δική μου εμπειρία που ίσως είναι ανάλογη με το δικό σου ερώτημα.
Όταν ξεκίνησα τις σπουδές μου και άρχισε μια πιο ουσιαστική επαφή με τις εικαστικές τέχνες, είχα μεγάλο πρόβλημα, γιατί ένιωθα να μην καταλαβαίνω τις σημαντικές διαφορές μεταξύ των ζωγράφων, των καλλιτεχνών γενικότερα. Διάβαζα στις ιστορίες τέχνης και στις κριτικές να διαχωρίζουν εκείνο από το άλλο, και να αναφέρουν πόσο ιδιαίτερος ήταν εκείνος ο ζωγράφος και πόσο διέφερε από τους άλλους καλλιτέχνες της εποχής του...κτλ...Τα πίστευα κι εγώ γιατί φαντάστηκα ότι κάτι θα ξέρουν παραπάνω και φυσικά το μόνο κριτήριο που εγώ χρησιμοποιούσα στις δικές μου κρίσεις ήταν η αισθητική (τύπου: αυτό μου αρέσει για τα χρώματά του, το άλλο για τη σύνθεσή του, κλπ...). Κι έτσι περνούσαν τα χρόνια και όλο κάτι παραπάνω άρχισα να καταλαβαίνω, μετά άρχισα να επισκέπτομαι τα μουσεία της Ευρώπης και να συγκινούμαι μπροστά σε ένα έργο λόγω του ονόματος του καλλιτέχνη, στην πορεία άρχισα να κοντοστέκομαι σε πιο συγκεκριμμένα έργα και να συν-κινούμαι με αυτά...
Το καλοκαίρι που πέρασε βρέθηκα στη Μαδρίτη για πολύ μικρό χρονικό διάστημα και αποφάσισα να περάσω όλο το χρόνο μου στις πινακοθήκες και τα μουσεία της. Όταν επισκέφθηκα το μουσείο Thyssen, έχοντας μόνο 2 ώρες να αφιερώσω σε όλες τις συλλογές, αποφάσισα να κάνω ένα πολύ γρήγορο πέρασμα στις αίθουσες με έργα 14ου-19ου αιώνα για να απολαύσω με μεγαλύτερη άνεση χρόνου τα πιο σύγχρονα έργα. Κάποια στιγμή βρέθηκα σε μια αίθουσα με πορτρέτα, τα οποία τα περνούσα χωρίς να κοντοστέκομαι, σχεδόν με γρήγορο βήμα. Και κάπου εκεί, υπάρχει ανάμεσά τους ένα το οποίο με ακινητοποιεί! Ρίχνω το βλέμμα μου στο πλάι και διαβάζω ότι πρόκειται για έργο του Rembrandt..!Και είναι εκείνη η στιγμή που καταλαβαίνω, που αισθάνομαι, που βιώνω το μεγαλείο του και που πλέον δε χρειάζομαι ένα βιβλίο να μου πει ποιο είναι σημαντικό έργο ή όχι, και που αντιλαμβάνομαι γιατί ο Ρέμπραντ δε συγκρίνεται με τον Ρούμπενς ή με τον Βέρμέερ ή με οποιονδήποτε άλλο...
Στην ίδια έκθεση ανατρίχιασα μπροστά σε ένα έργο του Schiele ...

Για να έρθουν αυτές οι στιγμές, για να φτάσει η ώρα να κλαις με ένα στίχο του Ελύτη (και όχι με τα τραγούδια του Πλόυταρχου-παρεπιμπτόντως είναι πολλοί!)θέλει δουλειά και ωριμότητα, αλλά τότε είναι που καταλαβαίνεις και την αξία της τέχνης, τότε είναι που ξεχωρίζεις το καλό από το καλύτερο, τότε είναι που κάνεις συνειδητές επιλογές και αποφασίζεις το δρόμο που θα ακολουθήσεις, την τέχνη που θα παρακολουθήσεις. Και είναι υπέροχος αυτός ο δρόμος, πραγματικά!

Και φυσικά και δεν έχει σημασία αν κάποιος είναι διάσημος ή λιγότερο γνωστός. Άλλωστε για τα ονόματα που μιλάμε, αν ξαναγυρίσουμε στην ποίηση, είναι όλοι τους ιερά τέρατα και δικαίως.
Και για να δανειστώ μια κουβέντα σου, τελικά έχει σημασία και το ποιος "φλέγεται" και από τι "φλέγεται"...

Ωραία η κουβέντα...
Παρασύρθηκα σε φλυαρία, νομίζω...

Καλό βράδυ, λοιπόν...

υ.γ. ενδιαφέρουσα η επιλογή του ονόματός σου..!