Φέτος είχα τη σπάνια τύχη να δω δυο παραστάσεις του εθνικού θεάτρου της Αγγλίας. Τη μία τον Δεκέμβριο στο Λονδίνο, με τον Ρέιφ Φέινς να παίζει Οιδίποδα Τύρανο και την άλλη με την Έλεν Μίρεν στη Φαίδρα στην Επίδαυρο το περασμένο Σάββατο.
Η ερμηνεία της Έλεν Μίρεν ήταν εξαιρετική στο ρόλο της Φαίδρας, της ερωτοχτυπημένης απελπισμένης μεσήλικης γυναίκας προς το νεαρό θετό γιο της, τον Ιππόλυτο, το γιο του Θησέα και μιας Αμαζόνας. Αεικίνητη, μικροκαμωμένη, κατάξανθη, αρκούσε μόνο το περπάτημά της για να πείσει το θεατή πως, παρά τα 60 της χρόνια, μπορούσε να παίξει και να υποστηριξει άνετα το ρόλο της γυναίακας που δεν έχει παραδοθεί στο χρόνο και διεκδικεί την καρδιά του κατά 40 χρόνια νεώτερου, πιο όμορφου και πιο αγνού (σύμφωνα με το μύθο) άντρα της Ελλάδας . Το λέω αυτό γιατί όσο κι αν μοιάζει με λεπτομέρεια μην ξεχνάμε ότι κατ' αρχήν βλέπουμε ένα θέαμα. (από τις πιο άστοχες παρόμοιες περιπτώσεις πχ, που μου έρχονται στο μυαλό είναι η κατά τα άλλα καταπληκτική σοπράνο Μαρίνα Κρίλοβιτς, πριν 10 χρόνια στο Μέγαρο να ερμηνεύει Κάρμεν και να μαγεύει (υποτίθεται) χορεύντας ένα ολόκληρο στράτευμα. Αλλά πως να χορέψει μαγευτικά μια προχωρημένης ηλικία, 2 φορές υπέρβαρη κυρία ;
Σε ένα έργο που δεν έχει πολλούς ρόλους και που η πλοκή ξετυλίσεται ανά ζεύγη η Μίρεν δεν σταματούσε ούτε λεπτό επάνω στη σκηνή, παίζοντας πολύ με τα χέρια της, ενώ ταυτόχρονα η φωνή της μέσα στον ιερό αυτό χώρο έπαιρνε όλες τις δυνατές αποχρώσεις του πόθου, της λαχτάρας , της ζήλειας, της εκδίκησης και της ενοχής. Συγκλονιστική η σκηνή της αποκάλυψης του έρωτά της στο αντικείμενο του πόθου της, στο νεαρό Ιππόλυτο όπου εκείνος παραμένει αγέρωχος και απόμακρος, πιστός στην αγάπη του για τον εξαφανισμένο πατέρα του και τον έρωτα του προς τη νεαρή πριγκίπισσα Αρικία.
Η Μίρεν ερμήνευσε εξαιρετικά το ρόλο που ονειρευόταν από μικρή, περιμένοντας τα χρόνια για να ωριμάσει ερμηνευτικά, με τρόπο πιστό στο πνεύμα μιας αρχαίας τραγωδίας και στις επιταγές ενός Εθνικού Θεάτρου. Ήταν σαν βλέπαμε τη Συνοδινού της Αγγλίας. Ο νεαρός Ιππόλυτος πάρα πολύ καλός, μ' ένα διάχυτο αισθησιασμό στην εμφάνισή του , σ' έναν εντελώς αβανταδόρικο ρόλο, του νεαρού ιδεαλιστή, άδωνη, πρίγκιπα. Ο δε Θησέας όλα τα λεφτά. Φεύγοντας άκουσα πολλούς να ξενίζουν με την επιλογή του Θησέα. Χοντρός με κοτσίδα και μούσια, άπλυτος, έμοιαζε πιο πολύ με γερμανό μηχανόβιο που πίνει μπύρες ακούγοντας Σκόρπιονς, παρά με τον ατρόμητο βασιλιά. 'Ομως ήδη από την αρχή ο Ρακίνας μας έχει προϊδεάσει. Ο Θησέας αγνοείται εδώ και χρόνια . Το πιο πιθανό να έχει ναυαγήσει σε ένα νησί τίγκα με γκόμενες και να την περνάει φίνα. Σκληρός με το γιο του, αδίστακτος με τους εχθρούς του με μια γυναίκα που δεν τον αγάπησε ποτέ, ήδη από την αρχή έχουμε καταλάβει ότι είναι το λείψανο μιας πάλαι ποτέ αυτοκρατορικής εποχής. Πολύ καλή και δίκαιη η επιλογη του σκηνοθέτη να τον δείξει ως ξεπεσμένο άρχοντα.
Το έργο του Ρακίνα, άγνωστο στο κοινό, ανέβηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Ο σπουδαιότερος κλασικός Γάλλος ποιητής - έζησε τον 17ο αιώνα - γράφει ένα δράμα στα πρότυπα των αρχαίων τραγικών αλλά με μια μικρή διαφορά: τα νηματα δεν τα κινούν οι θεοί ή η μοίρα αλλά η ... γκουβερνάντα!!!Σε μια ψυχαναλυτική εκδοχή προφανώς η γκουβερνάντα είναι το άλτερ έγκο της Φαίδρας, η καταπιεσμένη της συνείδηση, η διψασμένη της ψυχή, και άλλα πολλά. αλλά δεν παύει να είναι η γκουβερνάντα!Μια παραμάνα δεν θα είχε ποτέ τόσο κρίσιμο ρόλο στο έργο, πόσο μάλλον και μονόλογο!!!
Όμως ο Ρακίνας ζει στη Γαλλία, την εποχή της μεγάλης διαφθοράς των Καρδιναλίων και των Φεουδαρχών, έναν ολόκληρο αιώνα πριν την γαλλική επανάσταση, έχοντας πλήρως αντιληφθεί τις δολοπλοκίες και τις πλεκτάνες που εξυφαίνονται στις αυλές και στα κάστρα.
Και τον Δεκέμβριο είδα Ρέιφ Φέινς, σε μια παράσταση που 7 μήνες αργότερα τη θυμάμαι σαν να την ειδα χτες και που χαρακτηρίστηκε ως το πολιτιστικό γεγονός της χρονιάς στην Αγγλία και ως η σημαντικότερη των τελευταίων ετών .
Δίκαια ο Φέινς θεωρείται ο σπουδαιότερος εν ζωή ηθοποιός της πιο απαιτητικής θεατρικής σκηνής, της αγγλικής. Γνωστός από πολλές χολιγουντιανές ταινίες , ανάμεσά τους και ο Χάρι Πόττερ, μάλλον στη μεγάλη οθόνη αδικείται.
Πανύψηλος, κοντά 2 μέτρα, ευθυτενής, γυμνασμένος με τεράστιες πλάτες κι ένα ξυρισμένο γουλί κεφάλι, δέσποζε επάνω στη σκηνή, κυριαρχούσε χωρίς δεύτερη κουβέντα. Ήταν ο ατρόμητος βασιλιάς που οι θεοί βάλθηκαν να καταστρέψουν.
Συνεπικουρούμενος από ένα εκπληκτικά αφαιρετικό σκηνικό που το αποτελούσαν μια αψίδα 5 μέτρων και μια ξύλινη τάβλα με καρέκλες που περιστρέφονταν πολύ αργά, έδωσε έναν Οιδίποδα που όμοιο του δεν έχω ξαναδεί κι ούτε θα ξαναδώ. Κι όχι μόνο επειδή οι δικοί μας εδώ ακόμα αναλώνονται σε αρπαχτές και προχειρότητες (είναι ακόμα νωπές οι μνήμες από την 4ωρη περσινή παράσταση) αλλά γιατί έδωσε στην ερμηνεία του το κάτι παραπάνω, αυτό που, να με συμπαθάτε, περίμενα να δω και έλειπε από την Μίρεν : την αγγλοσαξωνική διάσταση, το βρετανικό φλέγμα.
Στο πρώτο μισό και μέχρι να αποκαλυφτεί η αλήθεια και να συντριβεί ο κραταιός Οιδίπους, όταν μιλάει γέρνει λίγο προς τα πίσω με το κεφάλι σε ελαφρώς πλάγια θέση, σε μια μοναδική κίνηση ειρωνίας. Τα χέρια του δεν μοιάζουν να ψαχνουν το κενό αναζητώντας βοήθεια, αλλά περιπλέκονται μεταξύ τους σε κινήσεις άσχετες με το λόγο σαν να σαρκάζουν τον συνομιλητή. Και στη συνέχεια όταν η αλήθεια τον χτυπάει αμίληκτα και συγκλονίζεται ψυχή τε και σώματι, τα χέρια του αναλαμβάνουν να εκφράσουν το κορμί του.
Το δε ξυρισμένο γουλί κεφάλι τονίζει ακόμα περισσότερο την αλλαζονία στα γαλάζια μάτια του και το ελαφρό υπομειδίαμα.
Ο Φέινς έχοντας κατακτήσει τη σκηνή και το κοινό εξαρχής με τη φυσική του παρουσία πολύ εύκολα εντάσσει στο παίξιμό του την ειρωνία και το σαρκασμό, το απρόσιτο και το περίοπτο. Ή ύβρις δεν είναι του Οιδίποδα, είναι όλης της βρετανικής αυτοκρατορίας.
Μια παράσταση που δυστυχώς δεν ήρθε στην Ελλάδα.
